Birleşmiş Milletler (BM), ABO kan kümesi sistemini bulan Nobel ödüllü bilim insanı Karl Landsteiner’ın doğum günü olan 14 Haziran’ı, 2005 itibariyle “Dünya İstekli Kan Bağışçıları Günü” ilan etti.
2023 yılı için “Dünya İstekli Kan Bağışı Günü”ne mesken sahipliği yapacak ülke Cezayir olarak belirlendi.
Söz konusu bağışlar, 1000 kişilik bir örnek küme baz alındığında yüzde 31,5’i yüksek gelirli, yüzde 16,4’ü yüksek-orta gelirli, yüzde 6,6’sı düşük-orta gelirli ve yüzde 5’i ise düşük gelirli ülkelerden geldi.
Küresel çaptaki kan bağışlarında 2008-2018 periyodunda ortalama 10,7 milyon ünite artış gözlemlendi.
Söz konusu devirde en fazla kan bağışı artışı yüzde 127 ile Güneydoğu Asya’da, yüzde 81 ile Amerika ve Afrika kıtalarında görüldüğü bildirildi.
Dünya genelinde yapılan kan bağışlarının yüzde 33’ünü bayanlar, yüzde 67’sini erkekler sağladı.
Orta ve yüksek gelirli ülkelere oranla düşük gelirli ülkelerde kan bağışları daha fazla genç beşerler tarafından yapılıyor.
“KAN VER, PLAZMA VER, HAYATI PAYLAŞ, SIKLIKLA PAYLAŞ”
BM, “14 Haziran Dünya İstekli Kan Bağışçıları Günü”nün bu yılki temasını “kan ver, plazma ver, hayatı paylaş, sıklıkla paylaş” olarak belirledi.
Kan veren istekli bağışçıları artırmak ve inançlı kan gereksinimine toplumda farkındalık oluşturmayı hedefleyen BM, bu yılki temayla hayatı boyunca kan bağışına muhtaçlık duyan hastalara yardım edilmesini ve her insanın plazma bağışı yaparak kan gereksiniminde kıymetli rol oynamasına odaklandı.
DSÖ, bu yılki ana maksadını “güvenli ve sürdürülebilir kan tedarik zinciri oluşturmak” olarak açıkladı.
Güvenli ve istekli kan bağışını kozmik çerçevede mümkün olduğunca genişletmeyi amaçlayan DSÖ, devletlerin ve tertiplerin gerek bölgesel gerek memleketler arası alanlarda kan bağışı programlarının ilerleyişini verimli hale getirmeyi amaçlıyor.
TÜRKİYE’DE KAN BAĞIŞI
Türk Kızılay’ın bilgilerine nazaran, 2022’nin birinci yarısında Türkiye’de 1,3 milyon ünitenin üzerinde kan bağışı toplandı.
Türkiye’de istekli kan bağışında bulunan vatandaşların yüzde 87,03’ünü erkekler, yüzde 12,97’sini ise bayanlar oluşturdu.
İlk defa kan bağışında bulunan vatandaşların sayısı 370 bini aşarken, nizamlı bağışçı sayısı ise 800 binin üzerine çıktı.
KİMLER KAN VEREBİLİR?
Kızılay’ın bilgilerine nazaran, 18-65 yaş aralığında 50 kilogramın üzerindeki her sağlıklı birey kan bağışçısı adayı olabilir.
Düzenli kan bağışçıları, 70 yaşına kadar kan bağış merkezi hekiminin onayı olmak koşuluyla yılda en fazla 1 kere olmak üzere kan bağışlayabiliyor.
YAPAY KAN TEKNOLOJİSİ GERÇEK KANA OLAN MUHTAÇLIĞI AZALTABİLİR
Glasgow Üniversitesi’nde öğretim üyesi olan Dr. Hazem Alagha, dünyada halihazırda birden fazla yapay kan eserinin gelişim etabında olduğunu ve kimi yapay kan tiplerinin klinik deneylerde kullanılmaya başladığını söyledi.
Alagha, AA muhabirine yaptığı açıklamada, kelam konusu yapay kan eserlerinden en ümit verici olanının hemoglobin bazlı oksijen taşıyıcıları (HBOC) olduğunu belirtti.
Sentetik hemoglobinden elde edilen HBOC’lerin inançlı ve verimli bir halde hayvan araştırmalarında kullanıldığını aktaran Alagha, mevcut durumda HBOC’lerin klinik deneylerde teste tabi tutulduğunu kaydetti.
Alagha, kırmızı kan hücre oluşumunda tesirli olan kök hücre bazlı kan eserlerinin ise hastalık yahut kaza sonrası kan kaybını gidermekte tesirli olduğunu söz etti.
Yapay kan teknolojisinin umut vadeden bir gelişme olduğunu lisana getiren Alagha, şayet çalışmalar muvaffakiyetle sonuçlanırsa milyonlarca insanın hayat kalitesini arttırabileceğini bildirdi.
KAN VERMEK SIHHATE FAYDALI
Alagha, “Circulation” mecmuasında yayımlanan bir çalışmaya işaret ederek, kan bağışlamanın kandaki demir düzeylerini düşürdüğünü ve insanlarda kalp damar hastalıklarını yüzde 30’a kadar azaltma potansiyeli taşıdığını söyledi.
“Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention” mecmuasında yayınlanan çalışmadan da bahseden Alagha, çalışmada kan bağışının eski ve ziyan görmüş kan hücrelerini temizlediği için nizamlı aralıklarla kan veren insanların lösemi ve lenf kanseri üzere hastalıklara yakalanma mümkünlüğünün daha düşük olduğunun gözlemlendiğini aktardı.
Yenilenen kan hücrelerinin bağışıklık sistemin güçlenmesini de sağladığı biliniyor.
Ayrıca yapılan araştırmalarda kan bağışında bulunmanın kandaki azalan demiri yenilediği için demir eksikliği olan insanlarda da olumlu tesirler gösterdiği saptandı.