HAKAN DEDELER- İranlı muharrir Shahzadeh N. İgual, Türkiye’de, Türkçe yazdığı yapıtlarla İran’ın tarihine ışık tutuyor. “İsfahan’ın Gözyaşları”, “Tahran’ın Kırmızı Sirenleri”, “Adı Mercan II. Dünya Savaşı’nın Unutulmuş Bir Hikâyesi” isimli kitapları Türkçede yayımlanan müellif Türk edebiyatıyla da ilgileniyor. “İran’da Edebiyat ve Sanat Buluşmaları” dizisinde Türk edebiyatından isimleri ağırlıyor. Tanbur sanatçısı Hakan Dedeler, İgual ile İran’da bir ortaya geldi.
*Türk Müziği makamlarını konuşurken makam isimlerinin birçoğunun Farsça olduğunu gördüm. Bu durumu neye bağlayabiliriz?
“Kitâbu’l Mûsîka’l-Kebîr” yapıtıyla İranlı hukukçu, bilim insanı, müzikolog, simyacı Farabi’nin Türk Müziği’ne kazandırdığı makamlar var; yegâh, dügâh, segâh ve çargâh… Rast, Acem ve Nihavent’i de sayabiliriz. Selçuklu prestijiyle medeniyetler ortası sanat alışverişinin yapıldığını görüyoruz. Kayhan Kalhor ile Erdal Erzincan’ın günümüzde icra ettiği sanat da tıpkı kültür birleşmesinin çağdaş hâli. Münasebetiyle vakit seyrinde Türkiye’ye kazandırılmış olan musikîdeki o tabirlerde hiç yabana atılmayacak bin yıllık emek var.
*İran’ın değerli sanatlarından minyatürün dünyada karşılığı var. İran Minyatürleri’nde müzikal figürler görüyoruz. Bu yorumlanma hakkında neler düşünüyorsunuz?
Bunu minyatür sanatkarının tahayyülü ve yükselişine bağlıyorum. Mahmoud Farsçiyan, üstat Fotowat üzere değerli minyatür sanatkarlarının hangi hadiseyi ya da hangi öyküyü nasıl yorumladığına bağlı olarak pahalandırmak gerekiyor. Ömer Hayyam’ı sevgilisiyle kâh onun kucağında kâh başucunda kâh bir ağacın tabanında çizebiliyor. Bu, roman yazarken kahramanları beslemem, süslemem üzere tahminen de veyahut siz beste yaparken hayalinize lezzet veren bir ayrıntısı nota olarak yazmanız üzere. Kalem de minyatür sanatkarının notasıdır diye düşünüyorum.
*Sahneye koyduğunuz bir eser var: “Bir Gecede Binbir Gece, Bin Şems Bir Celaleddin”…
İran Edebiyat’ını müzikle buluşturup iki lisanda (Türkçe -Farsça) Türk izleyicisinin karşısına çıkmak için kolları sıvadığım yıl 2016 idi. “Mesnevi”den, “Şems Divan”’ndan (tüm çeviriler bana ait) ve benim kaleme aldığım kimi gazellerle sahneliyoruz. Çok düzgün bir direktör ve ses mühendisi ile provalar yapılıyor. İki ülkenin ortak pahasıdır Şems ile Mevlânâ. Ben de yıllardır kurmaya çaba ettiğim kültür köprüsünün eşsiz taşı olarak bu gösteriyi görüyorum.
Farsça yapıtların müzikalleri
*İran’a dair uzun soluklu müzikal yapıtlardan kelam edecek olursak bunlar nelerdir?
İki ay evvel İran’dayken iki müzikal izledim; bir tanesi “Küçük Prens”in İran yorumu oburu de Firdevsi Şahnamesi’nden “Bijan ve Manije” müzikali. Bu şunu gösteriyor, İran sahneleri, “Madam Butterfly”, “Küçük Prens”, “Oliver Twist” üzere müzikallerin, operaların icra edilmesinin dışında kendi edebi yapıtlarının de müzikallerini yapıyor ve bu alanda kıymetli muvaffakiyetler sergiliyor. Bunun başında Firdevsi’nin “Şahnamesi” var. “Şahname”den, “Mesnevi”den, Hayyam’dan sayıca kaydadeğer Fars yapıtını İran’da müzikal ve opera olarak sahnelerde görebiliyoruz. Bu alanda sahneye taşıdığı yapıtlarla isminden oldukça kelam ettiren, İran sanat topluluğunun takip ettiği ve müzikalleri haftalarca üst üste perde açan üstat Goudarzi’yi örnek vermek hakikat olur.